Orta qulaq iltihabı, xüsusilə uşaqlıq dövründə tez-tez rast gəlinən və qulaqda ağrı, təzyiq hissi və eşitmə itkisi kimi əlamətlərlə özünü göstərən geniş yayılmış bir infeksion xəstəlikdir.
Adətən qrip, soyuqdəymə və ya yuxarı tənəffüs yolu infeksiyalarından sonra inkişaf edən bu vəziyyət; qulaq pərdəsinin arxasındakı orta qulaq boşluğunda maye toplanması və infeksiya yaranması ilə ortaya çıxır.
Həm uşaqlara, həm də yetkinlərə təsir edə bilər. Ancaq immun sistemi hələ tam inkişaf etməmiş uşaqlarda rastgəlmə tezliyi daha yüksəkdir.
Orta qulaq iltihabı nədir?
Orta qulaq, qulaq pərdəsinin arxasında yerləşən hava ilə dolu boşluqdur. Bu boşluqda eşitmə sümükcükləri (çəkic, zindan, üzəngi) yerləşir və səsin ötürülməsində rol oynayır.
Orta qulaq iltihabı (Otitis Media), bu boşluğun bakteriya və ya virus mənşəli infeksiyaya yoluxması vəziyyətidir. İnfeksiya zamanı orta qulaqda iltihablı maye toplanır və bu da qulaqda ağrıya, təzyiq hissinə və müvəqqəti eşitmə itkisinə səbəb ola bilər.
Orta qulaq iltihabının əlamətləri hansılardır?
Orta qulaq iltihabı, xüsusilə uşaqlarda tez-tez rast gəlinən bir infeksiya növüdür və əlamətləri yaşa, infeksiyanın şiddətinə və insanın ümumi sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişə bilər.
İnfeksiya, adətən qəfil başlayan şikayətlərlə özünü göstərsə də, bəzi hallarda əlamətlər yavaş-yavaş artır. İlk mərhələdə qulaqda yüngül bir narahatlıq hissi ilə başlaya bilər, zamanla bu mənzərə daha ciddi simptomlara çevrilə bilər.
Aşağıda ən çox rast gəlinən orta qulaq iltihabı əlamətləri ətraflı şəkildə izah edilmişdir:
- Qulaqda zonquldayan ağrı: Orta qulaq bölgəsindəki iltihab, qulaq pərdəsində təzyiq yaradaraq şiddətli və zonquldayan bir ağrıya səbəb olur. Bu ağrı adətən qəfil başlayır və xüsusilə gecələr daha da narahatedici ola bilər. Udqunmaq, çeynəmək və ya başın vəziyyətini dəyişdirmək ağrının artmasına səbəb ola bilər.
- Qulaqda tutulma və dolğunluq hissi: İltihab səbəbindən orta qulaqda maye toplanması nəticəsində qulaqda təzyiq, dolğunluq və ya tutulma hissi yaranır. Şəxs, qulağını davamlı təmizləmə ehtiyacı hiss edə bilər, ancaq bu hiss əksər hallarda fiziki bir tıxanıklıqdan deyil, daxildəki təzyiqdən qaynaqlanır.
- Müvəqqəti eşitmə itkisi: Orta qulaqda toplanan maye, səsin ötürülməsinə mane olaraq eşitmə səviyyəsində azalmaya səbəb ola bilər. Bu eşitmə itkisi adətən müvəqqətidir və müalicə ilə birlikdə normala dönür. Xüsusilə uşaqlar bu vəziyyəti ifadə etməkdə çətinlik çəkə bilər; buna görə də ətrafa reaksiya verməmələri diqqətlə izlənilməlidir.
- Qulaqdan maye və ya irin gəlməsi: Qulaq pərdəsində cırılma baş vermişsə, iltihablı maye xaricə sıza bilər. Adətən sarımtıl, ağımtıl və ya qanlı ola bilən bu axıntı, infeksiyanın irəliləmiş bir mərhələdə olduğuna işarə edir. Axıntı, eyni zamanda ağrının qəfil yüngülləşməsinə də səbəb ola bilər, çünki təzyiq azalır.
- Baş ağrısı: İnfeksiyanın yaratdığı ümumi iltihabi reaksiya, başda təzyiq hissi və ağrıya səbəb ola bilər. Xüsusilə qulaq ətrafında hiss edilən bu ağrı, sinusların da təsirlənməsi ilə birlikdə daha geniş yayıla bilər.
- Qızdırma: Orta qulaq iltihabı çox vaxt bədənin infeksiyaya verdiyi reaksiya olaraq qızdırma ilə müşayiət olunur. Xüsusilə uşaqlarda 38°C-dən yuxarı qızdırma, halsızlıq və tərləmə kimi sistemik əlamətlərlə birlikdə görülür. Yüksək qızdırma, infeksiyanın ciddiliyini göstərə bilər.
- Müvazinət itkisi və ya başgicəllənmə: Orta qulaq, müvazinət sisteminin bir hissəsi olan daxili qulağa qonşudur. İltihab irəliləyib daxili qulaqla əlaqəli sinirlərə təsir etdikdə başgicəllənmə, müvazinət pozğunluğu və sərsəmlik hissi ortaya çıxa bilər. Bu vəziyyət xüsusilə uşaqlarda yıxılma və yöndəmsizliklərlə fərq edilə bilər.
- Körpələrdə narahatlıq və qidalanma çətinliyi: Körpələr, ağrı və təzyiqi ifadə edə bilmədikləri üçün adətən narahat davranırlar. Davamlı ağlama, qidalanmaqdan imtina etmə, əmərkən ağlayaraq buraxma, başını yana əymə və ya qulaqlarını qaşıma kimi davranışlar orta qulaq iltihabının əlaməti ola bilər. Həmçinin gecə tez-tez oyanma və sakitləşə bilməmə də diqqət çəkən əlamətlərdəndir.
Orta qulaq iltihabında erkən diaqnoz və düzgün müalicə, həm qalıcı eşitmə itkisi kimi fəsadların qarşısının alınması, həm də şəxsin həyat keyfiyyətinin qorunması baxımından olduqca vacibdir.
Əlamətlərdən biri və ya bir neçəsi görüldükdə bir qulaq burun boğaz (LOR) mütəxəssisinə müraciət etmək tövsiyə olunur.
Orta qulaq iltihabı nəyə görə baş verir?
Orta qulaq iltihabının əsas səbəbi, adətən viral bir yuxarı tənəffüs yolu infeksiyasını (soyuqdəymə, qrip) izləyən bakterial və ya virus infeksiyasıdır. Bu infeksiyalar Yevstaxi borusunu (eşitmə borusunu) tıxayaraq orta qulaqda maye toplanmasına səbəb olur.
Tıxalı bir Yevstaxi borusu bakteriyalar üçün ideal bir çoxalma sahəsinə çevrilir.
Səbəblər arasında aşağıdakılar sayıla bilər:
- Soyuqdəymə və ya qrip
- Allergiyalar
- Sinusit (cavanə iltihabı)
- Adenoidlərin böyüməsi (burun-udlaq badamcıqları)
- Ani təzyiq dəyişiklikləri (təyyarə səyahəti və s.)
Uşaqlarda orta qulaq iltihabının əlamətləri hansılardır?
Uşaqların Yevstaxi boruları yetkinlərə nisbətən daha qısa və üfüqidir. Buna görə infeksiyalar daha asan çatır. Xəstəlik də adətən daha sürətlə irəliləyir.
Ən çox rast gəlinən əlamətlər arasında aşağıdakılar sayıla bilər:
- Davamlı olaraq qulağını tutma və ya çəkmə
- Gecə yuxudan ağlayaraq oyanma
- Müvazinət problemləri
- İştahsızlıq
- Qızdırma
- Qulaqdan axıntı gəlməsi
- Reaksiya vermədə azalma (müvəqqəti eşitmə itkisinə bağlı olaraq)
Daxili qulaq iltihabının əlamətləri
Daxili qulaq iltihabı (labirintit) daha az rast gəlinir. Ancaq daha ciddi simptomlara səbəb ola bilər. Adətən qəfil başlayır. Xəstəxanaya müraciət tələb edir. Bu cür iltihabda eşitmə və müvazinət sistemləri birbaşa təsirlənir.
Əlamətləri bunlardır:
- Şiddətli başgicəllənmə (vertiqo)
- Qulaq cingildəməsi (tinnitus)
- Eşitmə itkisi
- Ürəkbulanma və qusma
- Göz hərəkətlərində pozulma (nistaqmus)
Orta qulaq iltihabı necə keçir? Müalicə üsulları
Orta qulaq iltihabının müalicəsi; iltihabın səbəbi, xəstənin yaşı, simptomların şiddəti və müddətinə bağlı olaraq dəyişə bilər.
Virus mənşəli infeksiyalar əksər hallarda öz-özünə keçir, bakterial iltihablar isə antibiotik müalicəsi tələb edə bilər.
Ağrının nəzarət altına alınması və qulaqdakı təzyiqin azaldılması da müalicə prosesinin vacib bir hissəsidir.
- Dərmanlar: Əgər infeksiya bakterialdırsa və simptomlar 48-72 saat ərzində düzəlmirsə, həkim nəzarətində dərman müalicəsi tətbiq olunur.
- Qulaq damcıları: Bəzi hallarda, xüsusilə qulaqda axıntı varsa, iltihabı azaltmaq üçün antibiotikli qulaq damcıları tövsiyə olunur.
- Maye qəbulu: Kifayət qədər maye qəbulu və istirahət vacibdir.
- Cərrahi müdaxilə: Təkrarlanan və ya xroniki hala gələn hallarda qulaq pərdəsinə boru yerləşdirilməsi (ventilyasiya borusu) tələb oluna bilər.
Orta Qulaq İltihabının Risk Faktorları
Bəzi şəxslər orta qulaq iltihabına tutulma baxımından daha yüksək risk altındadır. Risk faktorlarının bilinməsi, qoruyucu tədbirlərin görülməsini təmin edir.
Risk faktorları aşağıdakı kimi detallandırıla bilər:
- Uşaq yaş qrupu (xüsusilə 6 ay – 2 yaş): Yevstaxi borularının qısa və dar olması səbəbindən infeksiya riski artır.
- Körpələr evi və ya izdihamlı mühitdə olmaq: Yuxarı tənəffüs yolu infeksiyalarının daha sürətlə yayılmasına səbəb olur.
- Əmzikli şüşə (butulka) ilə qidalanma: Uzanarkən butulka ilə qidalanma, mayelərin orta qulağa keçmə ehtimalını artırır.
- Allergiyalar və sinusit: Qulaqla əlaqəli olan burun və boğazdakı iltihablar Yevstaxi borusunun tıxanmasına səbəb ola bilər.
- Adenoidlərin böyüməsi: Orta qulağa hava keçidini əngəlləyərək infeksiya riskini artırır.
Orta qulaq iltihabının qarşısı necə alınır?
Bütün qulaq infeksiyalarının qarşısını tamamilə almaq mümkün olmasa da, bəzi vərdişlər və tədbirlər infeksiya tezliyini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.
İltihabın qarşısını almaq üçün aşağıdakı məsləhətlərə diqqət etmək lazımdır:
- Əl gigiyenasına diqqət etmək: Soyuqdəymə kimi yuxarı tənəffüs yolu infeksiyalarının yayılmasını azaldır.
- Peyvəndlər: Qrip peyvəndi və pnevmokok peyvəndi (sətəlcəm) kimi qoruyucu peyvəndlər infeksiya riskini azalda bilər.
- Ana südü ilə qidalandırmaq: Xüsusilə ilk 6 ay ana südü, immun sistemini gücləndirir.
- Uzanarkən butulka istifadəsindən çəkinmək: Körpələrin mayeni üfüqi vəziyyətdə qəbul etməsi infeksiyanı tətikləyə bilər.
- Müntəzəm həkim müayinəsi: Təkrarlanan iltihablarda mütəxəssis bir qulaq burun boğaz (LOR) həkiminə görünmək lazımdır.
Vacib Xəbərdarlıq: Bu məqalə yalnız məlumatlandırma məqsədi daşıyır və peşəkar tibbi məsləhəti, diaqnozu və ya müalicəni əvəz etmir.
