Sinusit: Əlamətləri və müalicəsi

Sinusit nədir?

Sinusit, üz sümükləri içərisində yerləşən və sinus adlanan hava ilə dolu boşluqların iltihablanmasıdır. Bu iltihab adətən virus, bakteriya və ya nadir hallarda göbələk mənşəli infeksiyalar nəticəsində yaranır. Sinusların tıxanması seliyin xaric ola bilməməsinə və bölgədə infeksiyanın inkişaf etməsinə səbəb olur.

Sinusit, kəskin və xroniki olmaqla iki əsas növə ayrılır. Kəskin sinusit adətən soyuqdəymədən sonra yaranır və bir neçə həftə ərzində sağalır.

Xroniki sinusit isə 12 həftədən çox davam edir və daha mürəkkəb müalicə prosesləri tələb edə bilər. Hər iki halda da burun tutulması, baş ağrısı və üzdə dolğunluq hissi geniş yayılmış əlamətlərdir.

Sinusit olduqca yayğındır və xüsusilə allergiyası olanlarda, burun çəpərinin əyriliyi (deviasiya) olanlarda və ya siqaret tüstüsünə məruz qalan şəxslərdə daha tez-tez rast gəlinir. Sinusit uşaqlarda da yarana bilər, lakin əlamətləri böyüklərdən fərqlənə bilər.

Sinusitin qəti həlli onun yaranmasına səbəb olan amilin anlaşılması ilə tətbiq oluna bilər. Xroniki sinusit hallarında cərrahi müdaxilə tələb oluna bildiyi halda, allergiya nəzarəti və ya uyğun antibiotik müalicəsi ilə sinüzit tamamilə aradan qaldırıla bilər.

Sinusitin əlamətləri nələrdir?

Sinusitin əlamətləri arasında üz ağrısı və ya təzyiq hissi, burun tutulması, qatı və rəngli burun axıntısı kimi hallar müşahidə olunur. İrəliləmiş hallarda qoxu və dad bilmə hissinin zəifləməsi, başağrısı, diş və ya qulaq ağrısı, gecələr artan öskürək, ağızdan pis qoxu gəlməsi, yorğunluq və hərarət yer alır.

Sinuzitin əlamətləri bunlardır:

• Gözlər, yanaqlar, alın və ya burun ətrafında ağrı və ya təzyiq hissi
• Burun tutulması və burunla nəfəs almaqda çətinlik
• Sarı və ya yaşıl rəngdə qatı burun axıntısı və ya burun-udlaq axıntısı
• Qoxu və ya dad bilmə hissinin zəifləməsi
• Alın və göz ətrafında baş ağrısı
• Yuxarı dişlərdə və ya qulaqda ağrı
• Gecələr artan, burun-udlaq axıntısına bağlı öskürək
• Ağızdan pis qoxu gəlməsi (halitoz)
• Yorğunluq və halsızlıq
• Xüsusilə bakterial hallarda müşahidə olunan hərarət

Sinusit mənşəli tıxanma xüsusilə üz, alın və göz ətrafında dolğunluq və ya ağrı hissi ilə müşayiət olunur və tez-tez sarı və ya yaşımtıl rəngdə burun və ya burun-udlaq axıntısı ilə özünü büruzə verir.

Həmçinin, sinüzit mənşəli tıxanma gecə yuxusunda və səhər oyananda daha qabarıq ola bilər, burun yerinə ağızla nəfəs almaya səbəb olaraq ağız quruluğuna gətirib çıxara və qoxu-dad bilmə hissinin zəifləməsinə səbəb ola bilər.

Beyində sinusit əlamətləri

Beyinə yaxın sinusların iltihablanması nadir, lakin ciddi bir haldır. İnfeksiya sinus boşluğundan keçərək beyin qişalarına və ya beyinə yayıla bilər. Bu halda nevroloji əlamətlərin görülmə ehtimalı yüksəkdir.

• Şiddətli və davamlı başağrısı (xüsusilə alın və ya ənsə kökündə)
• Şüur bulanıqlığı və ya diqqəti cəmləməkdə çətinlik
• Ənsə sərtliyi
• Yüksək hərarət
• İşığa qarşı həssaslıq (fotofobiya)
• Qıcolma
• Görmə pozğunluqları (bulanlıq görmə, cüt görmə)
• Göz ətrafında şişkinlik, qızartı və ya ağrı

Bu əlamətlər adətən ciddi bir infeksiyanın göstəricisidir və təcili tibbi müdaxilə tələb edir.

Xroniki sinusitin əlamətləri nələrdir?

Xroniki sinüzitin əlamətləri 12 həftədən çox davam edir və dərman müalicəsi təkbaşına kifayət etməyə bilər.

• Burun tutulması və nəfəs almaqda çətinlik
• Davamlı və ya təkrarlanan burun-udlaq axıntısı
• Qoxu və dad bilmə hissinin zəifləməsi
• Alın, yanaqlar və göz ətrafında uzunmüddətli dolğunluq və ya təzyiq hissi
• Qatı, sarı-yaşıl rəngdə burun axıntısı
• Uzunmüddətli başağrısı və ya üzdə ağrı
• Gecələr artan öskürək
• Yorğunluq və halsızlıq
• Tez-tez təkrarlanan sinüzit tutmaları

Xroniki sinüzit, allergiya, burun polipləri və ya anatomik pozğunluqlar kimi əsas səbəblər mövcud olduqda daha müqavimətli bir hala gələ bilər və bəzən cərrahi müdaxilə tələb edə bilər.

Sinusitin səbəbləri nələrdir?

Sinusit, burun çəpərinin əyriliyi kimi anatomik pozğunluqlar, allergik reaksiyalar, immun sisteminin zəifləməsi kimi səbəblərdən qaynaqlana bilər.

Yuxarı tənəffüs yolu infeksiyalarının xroniki hala gəlməsi və ya ətraf mühit amillərinin (hava çirkliliyi, siqaret tüstüsü, quru hava) təsiri ilə sinuslarda selik yığılması nəticəsində də yarana bilər.

Sinusların burun boşluğuna açılmasının qarşısı alındıqda, sinusların içi bakteriyalar və viruslar üçün əlverişli bir çoxalma mühitinə çevrilir. Bu bakterial və ya viral çoxalma sinusların içində bir infeksiya yaradaraq sinüzitə səbəb olur.

Sinusitə yol aça bilən səbəblər aşağıdakı kimi sıralana bilər:

• Burun quruluşundakı anormallıqlar.
• Böyümüş adenoidlər (burun-udlaq badamcıqları).
• Dalış və üzgüçülük.
• Diş infeksiyaları.
• Burun zədələnməsi.
• Buruna ilişmiş yad cisimlər.
• Siqaret və siqaret tüstüsü.

Sinusit, xüsusilə kistik fibroz kimi xroniki xəstəliklərdə tez-tez rast gəlinən bir problem olub, adenoid böyüməsi və astma kimi vəziyyətlərlə birlikdə daha da şiddətlənə bilər.

Ot qızdırması (pollinoz) olan şəxslərdə sinüzit riski artarkən, bu vəziyyət astma əlamətlərini də tətikləyə bilər.

Sinusitin növləri hansılardır?

Sinusit, sinus boşluqlarının iltihablanması ilə ortaya çıxan və həyat keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən bir sağlamlıq problemidir. Sinus boşluqlarının infeksiyası olaraq da bilinən bu narahatlıq, fərqli növlərdə və şiddətdə müşahidə oluna bilər.

Xüsusilə xroniki sinüzit əlamətləri uzun müddət davam edə bilər və müalicə tələb edən ciddi bir vəziyyətə çevrilə bilər.

Sinüzitin növləri aşağıdakı kimi sıralana bilər:

• Kəskin Sinüzit: Adətən 4 həftədən az davam edən, ani başlayan infeksiyalardır. Kəskin sinüzit əlamətləri arasında burun tutulması, başağrısı və üz bölgəsində təzyiq hissi yer alır.
• Yarımkəskin Sinüzit: 4-12 həftə arasında davam edən orta şiddətli infeksiyalardır.
• Xroniki Sinüzit: 12 həftədən çox davam edən, müalicə olunmadıqda qalıcı problemlərə yol aça bilən növdür. Xroniki sinüzitdən qurtulmaq üçün uzunmüddətli və müntəzəm müalicə tələb oluna bilər.
• Təkrarlanan Sinüzit: İldə bir neçə dəfə ortaya çıxan kəskin sinüzit tutmaları şəklində müşahidə olunur.

Sinüzitin müalicəsi xəstəliyin növünə və şiddətinə görə planlaşdırılır. Xüsusilə irəliləmiş sinüzit əlamətləri göstərən hallarda peşəkar tibbi dəstək almaq vacibdir. Bəzi hallarda evdə sinüzit müalicəsi üsulları da simptomların yüngülləşməsinə kömək edə bilər.

Kəskin Sinusit

Sinüzit, tənəffüs yolu narahatlıqları arasında tez-tez rast gəlinən bir vəziyyətdir. Kəskin sinüzit əlamətləri əksər hallarda soyuqdəymə və ya qripdən sonra ortaya çıxır və sinus boşluqlarının iltihablanması ilə özünü göstərir.

Bu narahatlıq həyat keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər və vaxtında müdaxilə edilmədikdə xroniki hala gəlmə riski daşıyır.

Kəskin sinüzitin əlamətləri aşağıdakılardır:

• Üz ağrısı və təzyiqi.
• Burun tutulması.
• Yaşıl və ya sarı rəngli burun axıntısı.
• Öskürək.
• Hərarət.
• Yorğunluq.

Sinüzit müalicəsi üçün ilk növbədə yaranma səbəblərinin müəyyən edilməsi vacibdir. Evdə sinüzit müalicəsi çərçivəsində buxar inhalyasiyası və duzlu su ilə burun yuyulması kimi üsullar tətbiq edilə bilər.

Bununla yanaşı, əlamətlərin 10 gündən çox davam etməsi və ya şiddətlənməsi halında mütləq səhiyyə müəssisəsinə müraciət edilməlidir. Xüsusilə irəliləmiş sinüzit əlamətləri görüldükdə peşəkar tibbi dəstək almaq vacibdir.

Xroniki Sinusit

Xroniki sinusit, sinus boşluqlarının uzunmüddətli iltihabı olaraq ortaya çıxan və həyat keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən bir narahatlıqdır. Normal sinüzitdən fərqli olaraq, simptomların 12 həftə və ya daha uzun müddət davam etməsi halında xroniki sinüzit diaqnozu qoyulur.

Xroniki sinüzitin səbəbləri aşağıdakılardır:

• Allergiyalar.
• Burun polipləri.
• Çəpər əyriliyi.

Xəstəliyin müalicə prosesi şikayətlərin şiddətinə və əsas səbəblərə bağlı olaraq dəyişir. Sinüzit müalicəsi üçün ilk növbədə əsas səbəbin müəyyən edilməsi və buna uyğun bir müalicə planının hazırlanması lazımdır.

Sinusitə nə yaxşı təsir edir?

Sinusit simptomlarını yüngülləşdirmək və sağalma prosesini sürətləndirmək üçün həm təbii, həm də tibbi üsullar təsirli ola bilər.

Xüsusilə burun tutulmasını açmaq, iltihabı azaltmaq və ağrını yüngülləşdirmək əsas hədəflər arasındadır.

• Duzlu su ilə burun yuma: Fizioloji məhlul və ya evdə hazırlanmış duzlu su ilə burun içini yumaq, sinuslardakı seliyi təmizləyərək rahatlama təmin edir.
• Buxar inhalyasiyası: İlıq su buxarı ilə nəfəs almaq, burun kanallarını açaraq tıxanmanı yüngülləşdirir.
• Bol maye qəbulu: Su, bitki çayları və təzə meyvə şirələri seliyi durulaşdıraraq onun xaric olmasını asanlaşdırır.
• İsti kompres: Üz və alın bölgəsinə tətbiq edilən isti dəsmal, təzyiq hissini və ağrını azaldır.
• Bitki çayları: Nanə, evkalipt, zəncəfil kimi bitki çayları rahatladıcı təsir göstərir.
• Nəmli mühit: Quru hava sinusları qıcıqlandıra bilər. Nəmləndirici cihaz istifadə etmək və ya isti duş buxarından faydalanmaq sinusları rahatladır.
• İmmuniteti dəstəkləmək: C vitamini ilə zəngin qidalar və kifayət qədər istirahət, orqanizmin infeksiya ilə mübarizəsini gücləndirir.
• Allergenlərdən və siqaret tüstüsündən uzaq durmaq: Tətikləyici ətraf mühit amilləri sağalmanı gecikdirə bilər.
• Lazım olduqda dərman istifadəsi: Həkim tövsiyəsi ilə antibiotik, ağrıkəsici və ya kortikosteroid spreylər istifadə edilə bilər.

Sinusit necə keçir?

Sinüziti təbii yolla aradan qaldırmaq üçün tətbiq edilən üsullar arasında buxar inhalyasiyası etmək, bol su içmək, duzlu su ilə burun təmizliyi etmək, isti kompres tətbiq etmək, antihistamin və dekonjestan dərmanlar istifadə etmək, sinuslarınızı rahatladacaq bir mühitdə istirahət etmək və həkim tövsiyəsi ilə antibiotik müalicəsi almaq təsirli üsullar arasındadır.

Viral infeksiya mənşəli sinüzit əlamətləri adətən öz-özünə sağalır və bu prosesdə istirahət, bol maye qəbulu vacibdir. Bakterial infeksiyalarda isə mütəxəssis nəzarətində uyğun müalicə planı hazırlanmalıdır. Allergik sinüzit əlamətləri görüldükdə, tətikləyici amillərdən uzaq durmaq və lazımi tədbirləri görmək vacibdir.

Evdə sinüzit müalicəsi üçün burun içinin və mühitin nəmliyinin balansda saxlanması böyük əhəmiyyət daşıyır. İlıq buxar terapiyası, sinus bölgələrinə isti kompres tətbiqi və duzlu su ilə burun yuma prosesi kimi üsullar simptomların yüngülləşməsinə kömək edə bilər. Xüsusilə sinüzit iltihabını axıtmaq üçün buxar terapiyası olduqca təsirli bir üsuldur.

Xüsusilə xroniki sinüzit əlamətləri göstərən xəstələrdə əsas səbəblərin müəyyən edilməsi və buna uyğun hərtərəfli bir müalicə planının hazırlanması zəruridir. Müntəzəm müayinələr və tövsiyə olunan müalicəyə riayət etmək, xəstəliyin təkrarlanma riskini azaldır və həyat keyfiyyətinin artmasına kömək edir.

Sinusitin müalicəsi necə aparılır?

Sinusitin müalicəsi, xəstəliyin növünə (kəskin, xroniki və ya təkrarlanan), şiddətinə və əsas səbəblərə (məsələn, allergiya, anatomik pozğunluq və ya immun sisteminə bağlı amillər) görə formalaşaraq dərman müalicəsi, həyat tərzi tənzimləmələri və zəruri hallarda cərrahi müdaxilələrlə dəstəklənən çoxşaxəli bir yanaşma tələb edir.

Evdə sinusit müalicəsi simptomların yüngülləşməsinə kömək edə bilər, lakin xüsusilə irəliləmiş sinüzit əlamətləri göstərən hallarda mütləq bir səhiyyə mütəxəssisinə müraciət edilməlidir.

Sinusit müalicəsində müvəffəqiyyət, xəstəliyin erkən diaqnozu və uyğun müalicə üsulunun seçilməsi ilə düz mütənasibdir.

Sinüzit müalicəsində geniş yayılmış üsullar bunlardır:

• Burun tutulmasını azaltmaq üçün burun spreyləri (duzlu su, kortikosteroid).
• İnfeksiya varsa antibiotik müalicəsi.
• Ağrı və iltihab üçün ağrıkəsici və iltihab əleyhinə dərmanlar.
• Buxar vannası və ya isti kompres tətbiqləri.
• Allergiya mənşəlidirsə antihistamin dərmanların istifadəsi.
• Xroniki hallarda endoskopik sinus cərrahiyyəsi.
• İmmun sistemini gücləndirmək üçün bol maye qəbulu və istirahət.

Sinüzit Dərmanı

Sinüzit səbəbindən asılı olaraq dəyişə bilsə də, ən təsirli sinüzit dərmanı adətən iltihabı azaldan və burun tutulmasını aradan qaldıran maddələrdən ibarətdir. Bakterial hallarda isə antibiotiklərlə dəstəklənir.

Sinüzit müalicəsində istifadə olunan dərman növləri aşağıdakılardır:

• Ağrıkəsicilər: Ağrı və hərarət simptomlarını yüngülləşdirmək üçün istifadə edilə bilər.
• Dekonjestanlar: Sinüzitə qarşı iltihabı soran dərman kimi bilinən bu qrup, burun tutulmasını azaltmaq üçün qısa müddətli istifadə edilə bilər.
• Nazal Kortikosteroid Spreylər: Ən təsirli sinüzit spreyi olaraq qəbul edilən bu dərmanlar, burun içindəki iltihabı azaldır.
• Antihistaminlər: Allergik sinüzit əlamətləri görüldükdə simptomları nəzarət altında saxlamaq üçün istifadə olunur.
• Antibiotiklər: Bakterial infeksiyalarda həkim tərəfindən təyin edilir.

Cərrahi Əməliyyatlar

Dərman müalicəsinə cavab verməyən xəstələrdə cərrahi əməliyyata müraciət edilə bilər. Cərrahi əməliyyatlar sinus kanallarını açaraq iltihabın boşalmasını təmin edir və bu sayədə burun tutulması, başağrısı kimi hallar aradan qaldırılır.

Sinüzit üçün tətbiq olunan cərrahi müalicələr aşağıdakılardır:

• Endoskopik Sinus Cərrahiyyəsi: Xroniki sinüzit əlamətləri davam edən xəstələrdə üstünlük verilə bilər.
• Balon Sinoplastika: Minimal invaziv bir üsul olub, tıxanmanı aradan qaldırmaq üçün sinusları genişləndirmək məqsədilə istifadə olunur.

Sinusitin qarşısı necə alınır?

Sinusit narahatlığı gündəlik həyat keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən bir vəziyyətdir. Xroniki sinüzit əlamətləri ortaya çıxmazdan əvvəl bəzi qoruyucu tədbirlər görərək bu narahatlığın yaranma riskini azalda bilərsiniz.

Evdə sinüzit müalicəsi üsulları ilə dəstəklənə bilən bu tədbirlər, müntəzəm tətbiq edildikdə olduqca təsirli nəticələr verə bilər. Sinüzit riskini azaltmaq üçün ev şəraitində bəzi üsulları sınaqdan keçirmək olar. Bu tədbirlər aşağıdakı kimi sıralana bilər:

• Allergenlərdən uzaq durmaq: Allergiyanız varsa, bu vəziyyəti tətikləyəcək allergen amillərdən mümkün qədər uzaq durmaq sinüzitin tətiklənmə ehtimalını azaldır. Allergik sinüzit əlamətlərinin görülməməsi üçün həkiminizin tövsiyə etdiyi müalicə planına riayət etməyiniz və gündəlik həyat rejiminizi tənzimləməyiniz vacibdir.
• Burun içini nəmli saxlamaq: Quru və çirkli havaya məruz qalmaq sinüziti tətikləyə bilən amillərdən biridir. Bu səbəblə burun içinin nəmli saxlanılması sinüzit riskini azaldır.
• Tütün məmulatlarından qaçınmaq: Tütün məmulatlarından istifadə etmək də sinüzit iltihabı riskini artıran hallardan biridir. Bu səbəblə tütün məmulatlarının istifadəsindən qaçınmaq və tüstüsünə məruz qalmamaq sinüzit riskini azaldır.
• Sağlam qidalanmaq və gigiyena qaydalarına əməl etmək: Sinüzit riskinin azalmasında təsirli rol oynayan başqa bir amil isə infeksion xəstəliklərə yoluxmamaqdır. Sağlam qidalanma və gigiyena infeksion xəstəliklərdən qorunmaq üçün vacibdir.
• Duzlu su və isti kompres: Burnun müəyyən fasilələrlə duzlu su ilə təmizlənməsi və alın, burun bölgəsinə isti kompres tətbiqi sinüzit müalicəsi üçün faydalı ola bilər və xəstəlik riskini azalda bilər.

Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.